Sasja zit al twee jaar in een Russische cel voor protestbriefjes in supermarkt (2024)

Een van de prijskaartjes die Skochilenko in een supermarkt plaatste. "Het Russische leger heeft een kunstschool in Marioepol gebombardeerd. Zo'n vierhonderd mensen waren binnen aan het schuilen", staat er.

De protestactie kwam haar duur te staan. Skochilenko werd veroordeeld tot een celstraf van zeven jaar voor het 'verspreiden van foutieve informatie over het Russische leger'. Ze is nog in hoger beroep tegen de uitspraak, maar zit al twee jaar gevangen. De kans dat ze strafvermindering krijgt of helemaal wordt vrijgesproken, is minimaal.

"De openbaar aanklager verklaarde herhaaldelijk dat mijn daden uiterst gevaarlijk waren voor de samenleving en de staat", zei Skochilenko in de rechtbank tijdens haar proces. "Hoe kwetsbaar moet het geloof van de aanklager in onze staat en samenleving zijn, als hij denkt dat onze staat en de openbare veiligheid door vijf kleine stukjes papier kunnen worden ondermijnd?"

Skochilenko lijdt aan de auto-imuunziekte coeliakie, waardoor ze geen gluten kan eten. In de gevangenis wordt daar bijna geen rekening mee gehouden, en dus krijgt ze eten wat ze eigenlijk niet kan eten. Haar vrienden brengen zoveel mogelijk eten naar de gevangenis voor Sasja, maar er zit een limiet aan hoeveel eten ze mogen brengen.

Trauma

"We brengen regelmatig eten langs, maar volwaardige warme maaltijden kunnen we niet vervangen", vertelt Aleksej Belozerov, een vriend van Skochilenko, aan de Russische nieuwssite Boemaga. Hij zegt dat ze ook kampt met mentale problemen. Ze leed al aan een bipolaire stoornis, en ze heeft ook een post-traumatische stressstoornis opgelopen. "De stoornis heeft te maken met haar arrestatie en de zeer traumatische eerste maanden in gevangenschap. Haar verblijf in de gevangenis zorgt ervoor dat het trauma steeds weer naar boven komt. Haar mentale toestand kan dus niet verbeteren tot Sasja vrij is."

"De omstandigheden in Russische gevangenissen zijn heel erg slecht, ongeacht of je een politiek gevangene bent of niet", zegt Leonid Drabkin aan RTL Nieuws. Leonid werkt als coördinator voor de Russische NGO OVD-Info. Zijn organisatie verleent vooral juridische bijstand aan mensen die worden gearresteerd omdat ze protesteren tegen de autoriteiten. "De omstandigheden in zo'n gevangenis zijn op zichzelf al bijna een marteling."

Toch had het nog erger kunnen zijn. "Eerst zat Sasja met zo'n achttien vrouwen in één cel", zegt Galya Petrenko van Amnesty Nederland aan RTL Nieuws. Vanwege haar slechte gezondheid is ze overgeplaatst naar een ziekenhuiscel binnen de gevangenis. "Nu zit ze in een kleinere cel met één buurvrouw."

Mogelijk naar strafkamp

"Ze krijgt wat medische zorg. Het is lang niet voldoende, maar het is beter dan wat ze eerst kreeg. En ook beter dan wat ze waarschijnlijk later zal krijgen." Als de rechter de celstraf van Sasja Skochilenko in hoger beroep bevestigt, wordt ze waarschijnlijk overgeplaatst naar een strafkamp. "Daar zijn de omstandigheden per definitie slechter."

Ondanks de zware omstandigheden waar ze zich in bevindt, blijft Skochilenko positief. Ze is kunstenares van beroep, en blijft vanuit de cel tekeningen en kaarten maken. Haar vrienden en familie hebben ze verzameld en er een dagboek van gemaakt. 'Liefde is sterker dan oorlog en de dood', 'Een mensenleven heeft geen prijs', en 'Geweld is nooit de oplossing', schrijft ze in de kaarten hieronder.

Skochilenko stuurt niet alleen kaarten en brieven vanuit de gevangenis, ze krijgt ook veel post. Haar vrienden en familie sturen kaarten en brieven, en ze zamelen ook kaarten in van andere mensen die Sasja een hart onder de riem willen steken. Organisaties zoals Amnesty International doen mee met de actie, en dus worden er van over de hele wereld kaarten gestuurd.

"Als alle politieke gevangenen zoveel steun zouden krijgen als ik nu, dan zouden we waarschijnlijk in een ander Rusland wonen", schrijft Skochilenko vanuit de gevangenis. "Jullie zijn allemaal geweldig!"

Sasja krijgt veel steun tijdens haar gevangenschap, maar er zijn in Rusland nog veel meer politieke gevangenen. De in Rusland verboden organisatie Memorial houdt bij hoeveel politieke gevangenen er in het land zijn. Volgens de organisatie staat de teller nu op 706 mensen die gevangen zitten omdat ze een mening hebben geuit die de overheid niet goedkeurt. Meestal gaat het om kritiek op Poetin of de oorlog in Oekraïne.

Sinds Rusland Oekraine in 2022 aanviel zijn ruim 20.000 Russen aangehouden omdat ze kritiek uitten op de oorlog. Vooral in 2022 werden veel mensen aangehouden, sindsdien is het aantal protesten afgenomen. "Er is nog wel protest en verzet, maar veel gebeurt ondergronds", legt Petrenko uit. Rondom grote gebeurtenissen nemen de demonstraties meestal weer toe. "Er was een protestgolf na de begrafenis van Navalny, en daarna weer een golf na de zogeheten presidentsverkiezingen."

Online verzet

Ook Leonid Drabkin ziet dat er tegenwoordig minder mensen de straat opgaan om te demonstreren. "De repressie vanuit de overheid werkt", zegt hij. "Maar er zijn ook vormen van protest, door op sociale media je onvrede te uiten bijvoorbeeld."

"Uiteraard zijn er mensen die nog durven te zeggen wat ze willen zeggen", vertelt Galya Petrenko van Amesty. "Maar dat gebeurt nu meestal online." Russische activisten, bloggers en oppositie-politici maken bijvoorbeeld video's op YouTube, dat in Rusland nog steeds toegankelijk is en waar miljoenen Russen naar kijken. Ook op andere sociale media wordt er nog informatie verspreid die ingaat tegen de Russische staatspropaganda.

"Er is potentie voor protest", legt Drabkin uit. "Maar om dat tot uiting te laten komen, is er een grote trigger nodig. Kijk bijvoorbeeld naar de dood van Aleksej Navalny. Er kan ook veel onvrede zijn over een nieuwe mobilisatie voor het leger of over de situatie aan het front, waardoor mensen ineens besluiten om de straat op te gaan. De toekomst is onvoorspelbaar."

Ook sociale media brengen risico's met zich mee. Zo is het zelfs strafbaar om een link te delen naar de corruptie-onderzoeken van de overleden oppositiepoliticus Aleksej Navalny. De boete voor zo'n 'repost' is weliswaar klein (tot vijftien euro), maar na meerdere overtredingen lopen mensen het risico op een celstraf van maximaal vier jaar.

Voor Skochilenko is de kans op vrijlating voorlopig heel klein. De hoop is dat ze zoveel mogelijk van haar celstraf op haar huidige plek kan uitzitten, omdat de omstandigheden daarna waarschijnlijk nog slechter worden.

✕